5 Σεπ 2010

Η Απομυθοποίηση της Δημοκρατίας


Τρία κομμάτια από το ίδιο παζλ που, αν και φαινομενικά ανόμοια, συμμετέχουν στην απόδοση μιας ενιαίας εικόνας, αυτής της δημοκρατίας στον δυτικό κόσμο: Ηνωμένες Πολιτείες, Γαλλία, Ελλάδα. Κοινωνικοπολιτικά και περιβαλλοντικά γεγονότα που μπορεί να μην διαθέτουν την ίδια βαρύτητα στο πλαίσιο των παγκόσμιων εξελίξεων αλλά καταδεικνύουν με τον καλλίτερο τρόπο πλευρές της δημοκρατίας που οι απανταχού επαγγελματίες πολιτικοί θα προτιμούσαν να παραμείνουν αφανείς, ξεχασμένα ιστορικά αποτυπώματα στην προσέγγιση και την κριτική που άσκησαν στην αστική δημοκρατία διανοητές του μεγέθους του Ρουσσώ, του Μαρξ, του Νίτσε.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού οι συζητήσεις έχουν πάρει φωτιά εξαιτίας της πρόθεσης του Μπάρακ Ομπάμα να προχωρήσει στην ανέγερση Τεμένους, στον περιβάλλοντα χώρο του «Σημείου Μηδέν», για τις λατρευτικές ανάγκες της εκεί ισλαμικής κοινότητας. Υποστηρικτές και πολέμιοι της προεδρικής θέσης ξεδιπλώνουν τα επιχειρήματά τους για το τι εστί αμερικανική ταυτότητα, αν μπορεί, ή όχι, να συμπεριλάβει το ισλαμικό στοιχείο και αν, τελικά, αρκεί μια άλλη ταυτότητα, η θρησκευτική των δραστών της 11/9, για να στιγματίσει ολόκληρο το Ισλάμ και να καταστήσει έτσι το «Σημείο Μηδέν» τόπο μαρτυρίου για την «αμερικανική χριστιανοσύνη».

Βέβαια, το ίδιο αυτό τελευταίο επιχείρημα, ανάποδα αναγνωσμένο, αποδίδει - παρατραβηγμένα αλλά με την ίδια παράλογη εγκυρότητα - το ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα: Ο ιερός πόλεμος που εδώ και χρόνια έχει εξαπολύσει η «καλή», «δημοκρατική», χριστιανική Δύση ενάντια στην «κακή», «θεοκρατική» μουσουλμανική Ανατολή είναι η αιτία που μπορεί να μην δικαιολογεί αλλά σίγουρα εξηγεί την επίθεση στους δίδυμους πύργους του Μανχάταν. Γιατί λοιπόν με αυτό το σκεπτικό να μην είναι το «Σημείο Μηδέν» τόπος μαρτυρίου για τους απανταχού μουσουλμάνους;

Εξίσου προβληματικό είναι και το γεγονός πως η τελική απόφαση, όπως πλειάδα μικρών ή μεγάλων ζητημάτων στο υπάρχον πολιτικό σύστημα, θα καθοριστεί από το δίπολο πλειοψηφία - μειοψηφία, με την πρώτη να επιβάλλει την άποψή της στη δεύτερη, μια επιβολή που αποτελεί θεμελιώδες χαρακτηριστικό γνώρισμα της δημοκρατίας. Δεν έχει σημασία αν αυτός που θα επιβληθεί έχει το «δίκιο» με το μέρος του, Δημοκρατικός ή Ρεπουμπλικάνος, Χριστιανός ή Μουσουλμάνος. Η λογική της συναίνεσης, η κατανόηση, αποδοχή και εναγκαλισμός (και όχι απλά η ανοχή) του διαφορετικού, η εξοικείωση του καθενός με τον διπλανό του όχι μέσω της τηλεόρασης ή της πολιτικής προπαγάνδας αλλά στη βάση της καθημερινής προσωπικής τριβής απαιτούν μια κοινωνικοπολιτική στάση ζωής που σίγουρα δεν μπορεί να ανθίσει στο στείρο, ανταγωνιστικό και ιεραρχικό περιβόλι της αστικής δημοκρατίας.

Μιλώντας για ανοχή, η Γαλλική Δημοκρατία του σαρκοζικού βοναπαρτισμού βαδίζει με ηχηρά βήματα στο δρόμο που, εδώ και δύο χρόνια, έχουν χαράξει η Γερμανία, η Δανία και η Σουηδία. Μαζικές απελάσεις Ρομά με την πρόφαση της εγκληματικότητας και στιγματισμός εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων με μια λογική απόδοσης συλλογικής ευθύνης. Το λίκνο αυτής της πρακτικής απαντάται στη ναζιστική Γερμανία, όπου οι Εβραίοι, οι ομοφυλόφιλοι, οι Ρομά, διώκονταν για αυτό που αντιπροσώπευαν, για τον εκφυλισμό που, κατά τους «Άρειους», απέρρεε από το γεγονός της ίδιας τους της ύπαρξης. Στη σύγχρονη Γαλλία, οι απελάσεις δεν βασίζονται (δήθεν) στην κοινή συλλογική ταυτότητα των πληγέντων αλλά σε μεμονωμένες παραβατικές συμπεριφορές. Απλά «τυχαίνει» αυτά τα μεμονωμένα περιστατικά να αντιστοιχούν στην ίδια θρησκευτική ή εθνοτική ομάδα.

Οι ανταποκρίσεις από τη γαλλική επικράτεια αναφέρονται στην άνοδο της δημοτικότητας του Νικολά Σαρκοζί, εξαιτίας αυτών των μέτρων, με το μεγαλύτερο κομμάτι του γαλλικού πληθυσμού να επικροτεί την ρατσιστική πολιτική του. Αν δεχθούμε την αξιοπιστία αυτών των στατιστικών τότε ξαναβρίσκουμε μπροστά μας την τυραννική πλειοψηφία της δημοκρατίας, αυτή που στο όνομα της ασφάλειας μπορεί όχι μόνο να ανεχθεί αλλά και να εξαπολύσει επιθέσεις ενάντια σε όλα όσα αδυνατεί να κατανοήσει.

Στην ελληνική σκηνή, ένας βιότοπος στο Ρέθυμνο της Κρήτης, το φοινικόδασος της Πρέβελης, κάηκε ολοσχερώς μετατρέποντας σε κάρβουνο μια περιοχή με μεγάλη οικολογική σημασία και απαράμιλλη φυσική ομορφιά. Δε θα σταθώ στο αν επρόκειτο για εμπρησμό, ούτε και στην προσπάθεια των πυροσβεστών να αντιμετωπίσουν την καταστροφική φωτιά αλλά στη στάση των κατοίκων, των οποίων τόσο η αναποτελεσματική επιθυμία να συνδράμουν τις δυνάμεις πυρόσβεσης, όσο και η εκούσια αυτομετατροπή πολλών εξ αυτών σε παθητικούς δέκτες του καταστροφικού θεάματος πηγάζουν όχι απλά από τις αδυναμίες αλλά από την ίδια τη φύση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Στην πρώτη περίπτωση, όλοι αυτοί που επιδιώκουν έναν πιο ενεργό κοινωνικοπολιτικά ρόλο στα ζητήματα που αφορούν την ίδια τους την καθημερινότητα, ακόμα και σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης όπως οι πυρκαγιές, είτε θα έρχονται αντιμέτωποι με το τέρας της γραφειοκρατίας είτε με την αναλγησία των «επαϊόντων». Στη δεύτερη περίπτωση, τα υποκείμενα έχουν ήδη προχωρήσει σε έναν αυτοευνουχισμό, αναγνωρίζοντας ολοκληρωτικά στο πρόσωπο κάποιων άλλων, «ειδικών», «εκλεγμένων», «πεφωτισμένων», το δικαίωμα και την ικανότητα να αποφασίσουν και να υλοποιήσουν για λογαριασμό τους τακτικές πάνω σε «καυτά» ζητήματα που αφορούν τον πυρήνα της ίδιας τους της ύπαρξης και επιβίωσης.

Κοινός παρανομαστής, λοιπόν, είναι η επιθυμία του συστήματος να διανείμει στην κοινωνία ρόλους διακριτούς, όχι όμως στη βάση μιας ισοδύναμης δραστηριοποίησης αλλά βάσει των δίπτυχων «εξουσία - υποτέλεια» και «κυβερνητική δράση - κοινωνική απάθεια», αναμασώντας φυσικά τα λογύδρια περί «κυρίαρχου λαού» και πετώντας ανά τετραετία το τυράκι του εκλογικού δικαιώματος, ως επισφράγιση της κυριαρχίας αυτής. Μόνο που η φάκα παραμένει.

Στο έργο τους «Η Διαλεκτική του Διαφωτισμού», οι Αντόρνο και Χορκχάιμερ ξετυλίγουν το κουβάρι της αθέατης αλλά τυραννικής κληρονομιάς του Αιώνα των Φώτων, που με τον ισχυρισμό της διάλυσης των προκαταλήψεων και των σκοταδιστικών μύθων γονιμοποίησε έναν μύθο νέο, κατά πολύ ισχυρότερο, αυτόν του «ορθού τρόπου σκέψης» και της «προόδου», που, σύμφωνα με τους συγγραφείς, οδήγησε μέχρι το Ολοκαύτωμα της ναζιστικής κυριαρχίας.
Η αστική δημοκρατία, γνήσιο τέκνο του Διαφωτισμού, έχει οικοδομήσει το δικό της μύθο, από την πνιγηρή αντεπαναστατική δράση των Ιακωβίνων στη Γαλλική Επανάσταση μέχρι «το τέλος της ιστορίας» του Φουκουγιάμα και ακόμα παραπέρα, στην «ορθολογική» αφαίμαξη του πλούτου των λαών και την «φωτισμένη» εξαθλίωση των κοινωνικών στρωμάτων εν ονόματι μνημονίων, κηδεμονιών και οικονομικών ανακάμψεων .

Το μείζον ζήτημα για τους λαούς της γης δεν είναι πλέον η επιτάχυνση αυτής της «αμαξοστοιχίας της προόδου» αλλά η εκτροπή της, όπως επισημαίνει ο Βάλτερ Μπένγιαμιν στις «Θέσεις για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας». Οι αφορμές - περιβαλλοντική καταστροφή, οικονομική λεηλασία, καταστολή των ελευθεριών - είναι παρούσες χρόνια τώρα. Τα εγχειρήματα δράσεων στηριγμένα στην αλληλεγγύη, την ελευθερία, την προστασία της φύσης και τον αμοιβαίο σεβασμό - Ζαπατίστας, Οαχάκα, εξέγερση και αυτοδιαχείριση εργοστασίων στην Αργεντινή το 2001, οι απελευθερωμένες πράσινες, κοινωνικοπολιτικές και καλλιτεχνικές ζώνες στις γειτονιές της πρωτεύουσας ως σπόροι της εξέγερσης του Δεκέμβρη ’08 στην Αθήνα, και τόσα άλλα - το ίδιο. Η απομυθοποίηση και η υπέρβαση της Δημοκρατίας δεν μπορεί παρά να αποτελούν προσωπική στάση ζωής.

2 σχόλια:

Andreas είπε...

Αυτό δεν είναι απομυθοποίηση. Κατεδάφιση είναι.

zarAthustra είπε...

Καθένας ας το αναγνώσει όπως του ταιριάζει...
Καλή συνέχεια.